1-1- مقدمه
از آنجا كه بيشتر عمر ما در محيط كار سپري مي شود و بسياري از روابط و مناسبات ما در طول ساعات كار شكل مي گيرد، مي توان از كار به عنوان بخش بسيار مهمي از زندگي ياد كرد. با توجه به اهميت ابعاد مختلف كار در زندگي انسانها ، مي توان گفت كه رضايت شغلي و تمايل به انجام كار نيز تأثير بسزايي در نحوه خشنودي انسانها از وضعيت زندگيشان دارد. از سوي ديگر، سلامت رواني انسانها نيز دز گرو همين رضايت شغلي است،چنانكه مي توان گفت انسانهايي كه دستخوش نارضايتي شغلي هستند، دچار استرسهاي شديدي در زندگي خانوادگي و اجتماعي مي شوند. بررسيهاي انجام گرفته، نشان مي دهد كه تقريباً در تمامي مشاغل استرس وجود دارد، اما ميزان و تأثير آن به لحاظ نوع و ماهيت استرس و خصوصيات شخصي افراد، در مشاغل گوناگون، متفاوت است ( پاركز ، 1992، ص 57 )
از جمله مشخصات يك سازمان سالم، اين است كه سلامت جسمي و رواني كاركنان، به اندازه توليد و بهره وري مورد توجه قرار گيرد. در جامعه سالم، مسئوليت سازمانهاي توليدي، منحصر به توليد هر چه بيشتر كالا و خدمات سود آور نيست و مديران سازمانهاي چنين جوامعي مي دانند كه توليد بيشتر، نتيجه و محصول مديريت اثر بخش است. مديريت اثر بخش نيز بدون توجه و اعتقاد به سلامت رواني كاركنان حاصل نمي شود. در مورد اهميت توجه به بيماريهاي رواني در محيط كار، كافي است بگوييم كه هيچ پديده اي به اندازه سلامت رواني براي كارگر اهميت ندارد ( ساعتچي، 1375، ص 91).
شيوع و گستردگي استرس در محيط كار، محققان را بر آن داشته است كه به تحليل گسترده اين موضوع در سازمان و تأثير آن بر عملكرد كاركنان بپردازند. عده اي از صاحبنظران رفتار سازماني تا آنجا پيش رفته اند كه استرس را « بيماري شايع قرن» ناميده اند و معتقدند دامنه اين بيماري، به علت پيچيدگي روز افزون سازمانها، ابرازها و روشها، درصورت عدم برنامه ريزي صحيح افزايش خواهد يافت. اين تحقيق شامل پنج فصل كليات، پيشينه و ادبيات تحقيق، يافته و تجزيه و تحليل داده ها و نتيجه گيري و پيشنهادات است.
فهرست
مقدمه
بیان مسئاله
هدف تحقیق
ضرورت و اهمیت تحقیق
سؤالات تحقیق
سوالات فرعی تحقیق
فرضیات فرعی
فرضیات تحقیق
متغیرهای تحقیق
واژگان تخصصی تحقیق
قلمرو تحقیق
محدودیتهای تحقیق
فصل دوم
پیشینه پژوهش
تاریخچه
آشنایی با اداره کل مالیاتهای غرب تهران
تحقیقات انجام شده در جهان
نگرشهای مختلف نسبت به استرس
ماهیت استرس
انواع استرس
عوامل بوجود آورنده استرس
رابطه بین استرس و دفاع ایمنی
علایم و نشانه های استرس
بیماری های جسمی
طرق مقابله با استرس یا کاهش آن یا غلبه بر آن
استرس شغلی
رضایت شغلی
تعریف رضایت شغلی
اهمیت و ویژگیهای رضایت شغلی
ابعاد رضایت شغلی
منشأ رضایت شغلی
مدلهی رضایت شغلی
فصل سوم
مقدمه
منابع جمع آوری داده ها
منابع ثانویه
منابع اولیه
روش تحقیق
جامعه آماری
روش نمونه گیری
حجم نمونه
ابراز جمع اوری داده ها
روایی پرسشنامه
پایایی پرسشنامه
مقاسهای مورد استفاده
آزمون آماری مورد استفاده
بيان مساله
در دنياي كنوني استرس به عنوان يكي از آفات نيروي انساني محسوب شده است، اثرات مخرب استرس بر زندگي فردي و اجتماعي كاملا مشهود بوده و مديران يكي از آسيب پذيرترين قشرها در برابر استرس هستند.علي رغم اين نظر كه فشارهاي عصبي مفيد نيز وجود دارد و مقداري از فشارهاي عصبي براي ايجاد تحرك و تلاش در انسان ضروري است زمانيكه بحث فشار عصبي مطرح مي شود بيشتر به عوارض و ضايعات آن توجه شده و فشار عصبي مضر مد نظر قرار مي گيرد.به هر حال فشار عصبي آثار فراواني بر عملكرد فعاليتهاي اعضاي سازمان دارد ، فشار عصبي حاد نيروي انساني سازمان را ضايع مي كند و پايه هاي سازمان را متزلزل مي سازد بدين ترتيب است كه فشار عصبي در سازمان همچون آفتي نيروها را تحليل مي برد و فعاليتها و تلاشها را عقيم مي سازد.از ميان نشانه هاي عمومي استرس موارد زير از جمله بي اشتهايي يا اشتهاي زياد ، بيخوابي يا خواب بيش از اندازه، دردهاي مداوم ،خلاء ذهني و احساسي ، فشار در محيط كار، درگيري با كارفرما ، ترس از شكست ، و غيره آشكارتر است. (غفوريان ، 1375، ص37)
به طور كلي ، بروز فشار در سازمانها كارآيي نيروها را مي كاهد ، همكاري جاي خود را به رقابت مخرب مي دهد و ارتباطات سازماني مختل مي گردد.مديري كه گرفتار فشارهاي عصبي و رواني است نمي تواند با زير دستان خود رابطه صحيح برقرار نمايد ، با فرادستان خود دچار مشكل مي شود و ارباب رجوع را از خود ناراحت مي كند.به علاوه ،عوارض ناشي از كم كاري ، تاخير ،غيبت ، جابجايي ، ترك خدمت و در نتيجه كاهش بهره‌وري و عوارض فيزيكي ـ رواني فشارهاي عصبي ، خسارتهاي جبران ناپذيري را براي سازمانها به ارمغان مي‌آورد.
در ميان سازمانهاي اجتماعي، هيچ سازماني به اندازه آموزش و پرورش حساس نيست ،زيرا همچنانكه مي دانيم آموزش و پرورش زير ساز تمامي سازمانهاي يك جامعه است و در اين ميان مديران آموزشي از مهمترين اركان تعليم و تربيت مي باشند.بنابراين بررسي عوامل فشار زاي مديران آموزشي مي تواند گام مثبتي در جهت ارتقاي شغلي آنان از طريق كاهش يا تعديل تاثير عوامل فشارزا و در نتيجه ،ارتقاي آموزش و پرورش باشد.
فهرست مطالب
فصل اول- كليات تحقيق
مقدمه……………………………………………………………………………. 1
بيان مساله………………………………………………………………………….. 2
ضرورت و اهميت موضوع…………………………………………………………. 3
اهداف پژوهش………………………………………………………………………. 4
سوال و فرضيات پژوهش……………………………………………………………. 5
تعريف واژه هاي اساسي…………………………………………………………….. 6
فصل دوم- مباني نظري تحقيق
مقدمه…………………………………………………………………………….. 9
تاريخچه استرس…………………………………………………………………….. 10
استرس…………………………………………………………………………….. 13
ماهيت فشار رواني…………………………………………………………………….. 15
نظريه هاي استرس…………………………………………………………………….. 16
استرس بعنوان پاسخي دروني…………………………………………………. 16
عوامل محيطي استرس……………………………………………………………. 18
استرس بعنوان كنش متقابل……………………………………………………………… 18
مدل خبرپردازي……………………………………………………………………………….. 20
مقابله بعنوان پاسخي دروني……………………………………………………………………. 21
مقابله متكي بر منابع محيط…………………………………………………………… 22
مقابله از راه كنش متقابل……………………………………………………………… 22
فيزيولوژي فشار رواني…………………………………………………………………………. 23
شخصيت نوع B,A……………………………………………………………………………… 26
علائم و نشانه هاي استرس……………………………………………………………………….. 27
عوامل موثر در تشديد يا كاهش فشار رواني……………………………………………………… 29
علل استرس……………………………………………………………………………… 30
ده فرمان براي كنترل استرس……………………………………………………………….. 32
استرس شغلي…………………………………………………………………………………… 34
تقسيم بندي مشاغل برحسب استرس……………………………………………………………. 36
رابطه ميان استرس و قابليت اجراي كار……………………………………………………………. 37
عوامل استرس زاي شغلي…………………………………………………………………………… 39
1. حوزه اجتماعي و فرهنگي………………………………………………………………………… 40
از خود بيگانگي و بي‌هنجاري…………………………………………………………………………… 40
آب و هوا، رژيم غذايي و عوامل مشابه آن…………………………………………………………………… 41
جابجايي مكرر……………………………………………………………………………………… 41
رانندگي……………………………………………………………………………………. 41
زندگي در شهر در مقايسه با زندگي در روستا…………………………………………………………….. 41
2. حوزه خانواده………………………………………………………………………………………. 42
3. حوزه شغلي………………………………………………………………………………….. 43
ويژگيهاي نقش…………………………………………………………………………………. 44
ويژگيهاي شغل…………………………………………………………………………………… 46
روابط ميان- فردي……………………………………………………………………………………. 47
جو و ساختار سازماني…………………………………………………………………………………… 48
روشهاي مديريت منابع انساني و فن آوري و خصوصيات مادي…………………………………. 49
فن آوري خصيصه هاي مادي……………………………………………………………………………. 51
هزينه هاي استرس شغلي……………………………………………………………………………………….. 53
استراتژيهاي مقابله با استرس در سازمان……………………………………………………………………….. 54
پيشنه تحقيقات………………………………………………………………………………………………. 56
تحقيقات خارجي………………………………………………………………………………………… 56
تحقيقات داخلي………………………………………………………………………………………… 59
خلاصه فصل …………………………………………………………………………………………… 62
فصل سوم- روش تحقيق
مقدمه………………………………………………………………………………………………………. 64
روش تحقيق……………………………………………………………………………………. 64
جامعه تحقيق…………………………………………………………………………………………. 65
نمونه و روش نمونه گيري…………………………………………………………………… 65
روش و ابزار گردآوري اطلاعات…………………………………………………………………. 67
پرسشنامه…………………………………………………………………………………………… 68
تعيين اعتبار و روايي……………………………………………………………………………… 69
روشهاي آماري تجزيه و تحليل داده ها…………………………………………………………………………… 70
فصل چهارم- تجزيه و تحليل داده هاي تحقيق
مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 72
الف- توصيف ويژگيهاي جمعيت شناختي……………………………………………………………………… 72
ب- بررسي آماري سوال و فرضيات تحقيق……………………………………………………………………. 83
بررسي آماري سوال اصلي تحقيق………………………………………………………………………. 83
بررسي آماري فرضيات تحقيق………………………………………………………………………… 84
نتيجه گيري……………………………………………………………………………………………. 90
فصل پنجم- نتيجه گيري و پيشنهادات
مقدمه……………………………………………………………………………………………… 91
خلاصه………………………………………………………………………………………… 92
نتيجه گيري…………………………………………………………………………………… 93
پيشنهادات………………………………………………………………………………………………. 97
پيشنهادات اجرايي……………………………………………………………………………….. 97
پيشنهادات پژوهش………………………………………………………………………………….. 98
محدوديتهاي تحقيق………………………………………………………………………………… 99
منابع فارسي…………………………………………………………………………………………. 100
منابع لاتين…………………………………………………………………………………… 104
ضمائم………………………………………………………………………………………………..
فهرست جداول
جدول 1-3: حجم آمار و نمونه پنج ناحيه آموزش و پرورش……………………………………….. 67
جدول 2-3: عوامل استرس زاي شغلي و سوالات مربوطه…………………………………………… 69
جدول 1-4: توزيع فراواني نمونه پژوهش برحسب جنسيت………………………………………… 72
جدول 2-4: توزيع فراواني نمونه پژوهش برحسب تحصيلات……………………………………… 74
جدول 3-4: توزيع فراواني نمونه پژوهش برحسب رشته تحصيلي……………………………… 76
جدول 4-4: توزيع فراواني نمونه پژوهش برحسب سنوات مديريت…………………………… 78
جدول 5-4: شاخص نمرات توصيفي عوامل استرس زا برحسب جنسيت………………… 80
جدول 6-4: شاخص نمرات توصيفي عوامل استرس زا برحسب تخصص…………………. 81
جدول 7-4: شاخص نمرات توصيفي عوامل استرس زا برحسب سنوات مديريت…… 82
جدول 8-4: بررسي عوامل استرس زاي شغلي مديران………………………………………………… 83
جدول 9-4: بررسي ميانگينهاي رتبه اي عوامل استرس زا به تفكيك جنسيت و
نتايج آزمون U- مان ويتني……………………………………………………………………….. 85
جدول 10-4: بررسي ميانگينهاي رتبه اي عوامل استرس زا به تخصص و نتايج آزمون
U- مان ويتني………………………………………………………………………………… 87
جدول 11-4: بررسي ميانگينهاي رتبه اي عوامل استرس زا به سنوات خدمت و
نتايج آزمون U- مان ويتني……………………………………………………………………….. 89
فهرست اشكال
نگاره شماره 1-2: استرس بعنوان پاسخ دروني………………………………………………………………. 17
نگاره شماره 2-2: مدل تاثير متقابل………………………………………………………………………………… 20
نگاره شماره 3-2: فيزيولوژي استرس………………………………………………………………………………. 24
نگاره شماره 4-2: رابطه ميان استرس و قابليت اجراي كار………………………………………….. 28
نگاره شماره 5-2: عاملهاي مادي استرس در محيط كار……………………………………………… 52
